แรร์เอิร์ธ หัวใจของเทคโนโลยียุคใหม่

แรร์เอิร์ธ – หัวใจของเทคโนโลยียุคใหม่
(Rare Earth: The Heart of Modern Technology)

ดร.ศุภชัย ปัญญาวีร์ อ.กิตติพงษ์ กุลมาตย์ อ.กาญจนาวรรณ์ ปัญญาวีร์

บริษัท เอ็นเนอร์ยี่ คอนเซอร์เวชั่น เทคโนโลยี่ จำกัด

ลงวันที่ 30 ตุลาคม 2568
                                                                                                                                                               

ในยุคที่โลกขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล พลังงานสะอาด และนวัตกรรมล้ำสมัย มีวัสดุหนึ่งที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังความก้าวหน้าทั้งหมด นั่นคือ “แรร์เอิร์ธ” (Rare Earth Elements – REEs) แม้จะมีชื่อว่า “หายาก” แต่แท้จริงแล้ว ธาตุเหล่านี้มีอยู่ในธรรมชาติไม่น้อย เพียงแต่มีความยากในการแยกและสกัดให้บริสุทธิ์ และที่สำคัญคือ แรร์เอิร์ธเป็นวัสดุที่ขาดไม่ได้ในเทคโนโลยีหลักของศตวรรษที่ 21

 แรร์เอิร์ธคืออะไร?

แรร์เอิร์ธเป็นกลุ่มของธาตุโลหะ 17 ชนิดในตารางธาตุ รวมถึงธาตุแลนทาไนด์ (La–Lu) และธาตุอื่นที่มีสมบัติคล้ายกันอย่างสแกนเดียม (Sc) และอิตเทรียม (Y) โดยสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก:

      • LREEs (Light Rare Earth Elements) เช่น ลานทานัม (La), ซีเรียม (Ce), นีโอไดเมียม (Nd)
      • HREEs (Heavy Rare Earth Elements) เช่น ดิสโพรเซียม (Dy), เทอร์เบียม (Tb), ยูโรเปียม (Eu)

แรร์เอิร์ธมีคุณสมบัติเฉพาะ เช่น แม่เหล็กแรงสูง การเรืองแสง ความเสถียรทางความร้อน และการดูดซับนิวตรอน จึงถูกใช้ในชิ้นส่วนสำคัญของอุปกรณ์เทคโนโลยีขั้นสูง

 เบื้องหลังของเทคโนโลยีระดับโลก
REEs คือส่วนประกอบหลักใน:

     • แม่เหล็กถาวร NdFeB: ใช้ในมอเตอร์รถยนต์ไฟฟ้า หูฟัง และกังหันลม
     • จอภาพและแสง: เช่น ยูโรเปียม (Eu) ในจอ LED หรือเทอร์เบียม (Tb) ใน OLED
     • แบตเตอรี่และตัวเร่งปฏิกิริยา: เช่น ลานทานัมและซีเรียมในแบตเตอรี่ NiMH และตัวเร่งไอเสียรถยนต์
     • เทคโนโลยีป้องกันประเทศ: อาวุธนำวิถี เซ็นเซอร์ ดาวเทียม และเรดาร์

 ปัญหาและความท้าทาย
แม้แรร์เอิร์ธจะมีความสำคัญ แต่การผลิตยังคงเผชิญความท้าทาย เช่น:

     • ความยากในการแยกธาตุ: ต้องใช้กระบวนการเคมีซับซ้อนและสารเคมีหลายขั้นตอน
     • ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม: โดยเฉพาะเมื่อมีธาตุกัมมันตรังสีปะปน เช่น Thorium หรือ Uranium
     • การผูกขาดทางการผลิต: ปัจจุบันจีนควบคุมการผลิต REEs มากกว่า 60–70% ของโลก
     • การขาดห่วงโซ่อุตสาหกรรมในประเทศกำลังพัฒนา: ประเทศที่มีแหล่งแร่หลายแห่งยังขาดเทคโนโลยีการแยกสกัดและการใช้ประโยชน์ในระดับสูง

 ทางออกแห่งอนาคต
แนวทางที่กำลังได้รับความสนใจคือ:

     • เทคโนโลยีแยก REEs แบบสะอาด (Green Extraction) เช่น bioleaching และ solvent แบบ รีไซเคิลได้
     • การรีไซเคิล REEs จากขยะอิเล็กทรอนิกส์ (Urban Mining)
     • การวิจัยวัสดุทดแทน REEs แม้จะยังทดแทนได้เพียงบางส่วนในระยะสั้น
     • การสร้างเครือข่ายความร่วมมือระดับภูมิภาค เพื่อลดการพึ่งพาจีน และสร้างระบบห่วงโซ่อุปทานที่ยั่งยืน

 บทสรุป
แรร์เอิร์ธไม่ใช่เพียง "ธาตุหายาก" ในเชิงธรณีวิทยา แต่เป็น ทรัพยากรเชิงยุทธศาสตร์ ที่จะกำหนดอนาคตของเศรษฐกิจ เทคโนโลยี และพลังงานของโลก การเข้าใจแรร์เอิร์ธและพัฒนาแนวทางการใช้ที่ยั่งยืนจะทำให้ประเทศต่าง ๆ ไม่เพียงเป็นผู้บริโภค แต่กลายเป็น “ผู้กำหนดทิศทางเทคโนโลยีโลก” ได้ในระยะยาว

อ่านต่อได้ที่นี่