บทความ : เทคนิคการอนุรักษ์พลังงานและการใช้พลังงานทดแทนในภาคเกษตรกรรม

บทความ เทคนิคการอนุรักษ์พลังงานและการใช้พลังงานทดแทนในภาคเกษตรกรรม

ดร.ศุภชัย  ปัญญาวีร์  อ. กิตติพงษ์  กุลมาตย์  อ. มนูญ  รุ่งเรือง 

บริษัท เอ็นเนอร์ยี่ คอนเซอร์เวชั่น เทคโนโลยี่ จำกัด

ลงวันที่ 26 มิถุนายน 2568

                                                                                                                                                               

ภาคเกษตรกรรม เป็นหนึ่งในภาคส่วนสำคัญที่มีการใช้พลังงานในกระบวนการผลิต การแปรรูป และการขนส่งสินค้าเกษตร พลังงานที่ใช้ในภาคเกษตรส่วนใหญ่เป็นพลังงานไฟฟ้า เชื้อเพลิงสำหรับเครื่องจักร และพลังงานความร้อน การนำเทคนิคการอนุรักษ์พลังงานและการใช้พลังงานทดแทนมาใช้ในภาคเกษตรไม่เพียงช่วยลดต้นทุนการผลิต แต่ยังส่งเสริมความยั่งยืนและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

เทคนิคการอนุรักษ์พลังงานในภาคเกษตรกรรม
     1. การจัดการพลังงานในระบบสูบน้ำเพื่อการเกษตร
           o  เลือกปั๊มน้ำที่มีประสิทธิภาพสูง ใช้ปั๊มน้ำประสิทธิภาพสูงและปรับขนาดให้เหมาะสมกับความต้องการใช้งาน
           o  ติดตั้งระบบควบคุมความเร็วรอบ (VSD) ควบคุมการทำงานของปั๊มน้ำให้เหมาะสมกับปริมาณน้ำที่ต้องการ
           o  ลดการสูญเสียในระบบส่งน้ำ ซ่อมแซมท่อรั่วและใช้ระบบท่อส่งน้ำที่มีฉนวนกันความร้อน

     2. การจัดการระบบน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ
           o  การใช้ระบบน้ำหยดหรือระบบสปริงเกลอร์ ลดการใช้น้ำและพลังงานในการสูบน้ำ
           o  การจัดเก็บน้ำฝน สร้างถังเก็บน้ำหรืออ่างเก็บน้ำเพื่อใช้ในช่วงฤดูแล้ง
           o  ติดตั้งเซ็นเซอร์ตรวจวัดความชื้นดิน ควบคุมการให้น้ำอย่างเหมาะสม

     3. การใช้ระบบแสงสว่างที่มีประสิทธิภาพ
           o  เปลี่ยนหลอดไฟเป็น LED ลดการใช้พลังงานไฟฟ้าในฟาร์มปศุสัตว์หรือโรงเรือนเพาะปลูก
           o  ใช้ระบบควบคุมแสงอัตโนมัติ เช่น เซ็นเซอร์ตรวจจับแสงเพื่อปิดไฟเมื่อมีแสงธรรมชาติ

     4. การเพิ่มประสิทธิภาพในระบบเครื่องจักรและอุปกรณ์การเกษตร
           o  เลือกเครื่องจักรประสิทธิภาพสูง ใช้เครื่องจักรเช่น รถไถนา เครื่องสูบน้ำ และเครื่องอบแห้ง ที่มีมาตรฐานด้านการประหยัดพลังงาน
           o  บำรุงรักษาเครื่องจักรอย่างสม่ำเสมอ ลดการสิ้นเปลืองพลังงานจากการสึกหรอของอุปกรณ์
           o  ปรับแต่งอุปกรณ์ เช่น การปรับความดันลมในยางรถแทรกเตอร์ให้เหมาะสม
           o  ใช้มอเตอร์ประสิทธิภาพสูง (High-Efficiency Motors) ลดการสูญเสียพลังงานในระบบขับเคลื่อน
           o  ติดตั้ง Variable Speed Drives (VSD) ควบคุมความเร็วรอบขับมอเตอร์ปั๊มน้ำและอุปกรณ์แปรรูปตามความต้องการใช้งานจริง

     5. การเพิ่มประสิทธิภาพในระบบทำความเย็น
           o  ใช้ฉนวนกันความร้อน ในห้องเย็นหรืออุปกรณ์ทำความเย็นเพื่อรักษาอุณหภูมิ
           o  บำรุงรักษาอุปกรณ์ทำความเย็น เช่น การล้างแผ่นกรองและตรวจสอบระบบระบายความร้อน

     6. การจัดการพลังงานในโรงเรือนเพาะปลูก
          o  การระบายอากาศที่เหมาะสม ติดตั้งพัดลมและหน้าต่างสำหรับการระบายอากาศตามธรรมชาติ
          o  ติดตั้งเซ็นเซอร์ควบคุมอุณหภูมิและความชื้น ช่วยลดการทำงานเกินความจำเป็นของเครื่องปรับอากาศ
          o  การปรับปรุงฉนวนความร้อนในโรงเรือน
              ติดตั้งฉนวนในโรงเรือนเพื่อลดการถ่ายเทความร้อน
          o  ใช้แสงธรรมชาติ
              ออกแบบโรงเรือนให้รับแสงแดดในช่วงกลางวัน เพื่อลดการใช้ไฟฟ้า
          o  ใช้ระบบแสงสว่าง LED
              ในโรงเรือนหรือพื้นที่จัดการสัตว์
          o  ติดตั้งพัดลมและระบบระบายอากาศประสิทธิภาพสูง
              ลดการใช้พลังงานไฟฟ้าสำหรับการระบายอากาศ

     7. การปรับปรุงระบบการขนส่ง
          o  การจัดการเส้นทางการขนส่ง
              วางแผนเส้นทางขนส่งสินค้าเกษตรให้เหมาะสมเพื่อลดระยะทางและการใช้พลังงานเชื้อเพลิง
          o  ใช้รถขนส่งประหยัดพลังงาน
             เช่น รถที่ใช้ก๊าซธรรมชาติ (NGV) หรือรถยนต์ไฟฟ้า

การใช้พลังงานทดแทนในภาคเกษตรกรรม
     1. พลังงานแสงอาทิตย์ (Solar Energy)
          o  ติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์สำหรับระบบสูบน้ำ ลดการใช้พลังงานไฟฟ้าจากแหล่งพลังงานฟอสซิล
          o  ระบบไฟฟ้าโซลาร์เซลล์ในฟาร์ม ใช้ผลิตไฟฟ้าสำหรับโรงเรือน ระบบแสงสว่างและระบบทำความเย็น
          o  โซลาร์ดรายเออร์ (Solar Dryer) ใช้พลังงานแสงอาทิตย์ในการอบแห้งพืชผล

     2. พลังงานชีวมวล (Biomass Energy)
          o  ใช้ของเหลือทางการเกษตร เช่น ฟางข้าว กากอ้อย หรือเปลือกถั่ว ในการผลิตพลังงานความร้อนหรือไฟฟ้า
          o  ติดตั้งหม้อไอน้ำชีวมวล สำหรับการผลิตไอน้ำในกระบวนการแปรรูป

     3. พลังงานชีวภาพ (Biogas Energy)
          o  ผลิตก๊าซชีวภาพจากมูลสัตว์ เช่น มูลวัวหรือมูลหมู ใช้เป็นเชื้อเพลิงในการหุงต้ม หรือผลิตไฟฟ้าในฟาร์ม
          o  ระบบบำบัดของเสีย ใช้บ่อหมักเพื่อผลิตก๊าซชีวภาพจากน้ำเสียในกระบวนการแปรรูป

     4. พลังงานลม
          o  กังหันลมขนาดเล็กสำหรับฟาร์ม
              สำหรับระบบสูบน้ำหรือผลิตไฟฟ้าในพื้นที่ที่มีศักยภาพลมสูง

     5. พลังงานความร้อนใต้พิภพ (Geothermal Energy)
          o  ใช้พลังงานความร้อนใต้พิภพในระบบควบคุมอุณหภูมิในโรงเรือนหรือการอบแห้งผลผลิต

     6. พลังงานน้ำ (Hydropower)
          o โรงไฟฟ้าพลังน้ำขนาดเล็ก ใช้กระแสน้ำจากคลองหรือแม่น้ำเพื่อผลิตไฟฟ้าสำหรับการเกษตร

     7. การใช้พลังงานไฮโดรเจน (Hydrogen Energy)
          o การแปรรูปพลังงานหมุนเวียน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ เป็นไฮโดรเจนสำหรับใช้ในเครื่องจักรกล
 
ตัวอย่างความสำเร็จของการอนุรักษ์พลังงานและพลังงานทดแทนในภาคเกษตรกรรม

กรณีศึกษา

     1. การติดตั้งระบบสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ในฟาร์มเกษตร
         o  ลดค่าใช้จ่ายด้านไฟฟ้าสำหรับระบบชลประทานลง 70%
         o  ลดการใช้ไฟฟ้าจากพลังงานฟอสซิลประมาณ 5,000 kWh ต่อปี

     2. การผลิตก๊าซชีวภาพจากมูลสัตว์ในฟาร์มปศุสัตว์
         o  ลดการใช้แก๊สหุงต้ม (LPG) และไฟฟ้าประมาณ 40%
         o  ผลิตก๊าซชีวภาพได้กว่า 10,000 ลูกบาศก์เมตรต่อปี

     3. ฟาร์มพลังงานลมในพื้นที่ชนบท
         o  ใช้กังหันลมขนาดเล็กผลิตไฟฟ้าสำหรับระบบน้ำและแสงสว่างในฟาร์ม
         o  ลดค่าใช้จ่ายด้านพลังงานไฟฟ้าประมาณ 30%

    4. โครงการสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ในประเทศไทย
         o  ลดการใช้พลังงานไฟฟ้าจากระบบสายส่ง และเพิ่มการเข้าถึงแหล่งน้ำสำหรับพื้นที่เกษตร
         o  ประหยัดพลังงานได้กว่า 40-50%

    5. การผลิตก๊าซชีวภาพจากฟาร์มปศุสัตว์ในยุโรป
         o  มูลสัตว์ถูกนำมาผลิตก๊าซชีวภาพและผลิตไฟฟ้าสำหรับใช้ในฟาร์ม
         o  ลดการปล่อยก๊าซมีเทนและสนับสนุนเศรษฐกิจหมุนเวียน

    1. โรงอบแห้งพลังงานแสงอาทิตย์ในอินเดีย
         o  ใช้พลังงานแสงอาทิตย์อบแห้งผลผลิต ลดค่าใช้จ่ายด้านเชื้อเพลิงและเพิ่มคุณภาพผลิตภัณฑ์

    2. ฟาร์มปศุสัตว์ติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์
         o  ลดค่าไฟฟ้าในระบบทำความเย็นได้ประมาณ 50%
         o  ลดต้นทุนพลังงานได้ประมาณ 200,000 บาทต่อปี

    3. โรงงานแปรรูปข้าวใช้ชีวมวลจากแกลบ
         o  ลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลได้ 30%
         o  ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้กว่า 500 ตันต่อปี

    4. ฟาร์มเพาะปลูกใช้ระบบสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย์
         o  ลดการใช้น้ำมันดีเซลในปั๊มน้ำได้ 100%
         o  ประหยัดค่าใช้จ่ายเชื้อเพลิงได้กว่า 50,000 บาทต่อปี

ประโยชน์ของการอนุรักษ์พลังงานและการใช้พลังงานทดแทนในภาคเกษตรกรรม

     1. ลดต้นทุนการผลิต
          o  ลดการใช้พลังงานไฟฟ้าและเชื้อเพลิงในกระบวนการผลิต

     2. ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
          o  ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากการใช้พลังงานฟอสซิล

     3. เพิ่มความยั่งยืนของการเกษตร
          o  การใช้พลังงานหมุนเวียนช่วยสนับสนุนเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy)

     4. เพิ่มรายได้และโอกาสทางเศรษฐกิจ
          o  ของเหลือทางการเกษตรถูกนำมาเพิ่มมูลค่า เช่น การผลิตก๊าซชีวภาพหรือชีวมวล

     5. เพิ่มความมั่นคงด้านพลังงาน
         o  การใช้พลังงานทดแทนช่วยลดการพึ่งพาเชื้อเพลิงจากแหล่งฟอสซิล

     6. สนับสนุนการพัฒนาที่ยั่งยืน
         o  สนับสนุนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) เช่น SDG 7 (พลังงานสะอาด) และ SDG 13 (การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ)

      การอนุรักษ์พลังงานและการใช้พลังงานทดแทนในภาคเกษตรกรรมเป็นเครื่องมือสำคัญในการลดต้นทุน เพิ่มประสิทธิภาพการผลิต และสนับสนุนความยั่งยืนของภาคเกษตร การปรับใช้เทคโนโลยี เช่น แผงโซลาร์เซลล์ ระบบน้ำหยด และการผลิตก๊าซชีวภาพ จะช่วยเกษตรกรลดการพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิลและสนับสนุนเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อมในระยะยาว

 

อ่านต่อได้ที่นี่